Guatr, tiroid bezi dediğimiz boyunda soluk borusunun her iki yanında bulunan organın büyümesine verilen addır. Erken teşhis ve rutin kontroller ile tedavisi olumlu sonuç verir.
Bu bölümde tiroidin genel tanımını yaptıktan sonra hipertiroid ve hipotiroid vakaları, bu hastalıkların belirtileri ve tedavileri hakkında bilgi vereceğiz.
Öncelikle tiroidi ele alalım.
Tiroidin büyümesi diffüz ve nodüler olmak üzere iki ana başlıkta incelenir. Buna göre tiroid bezinin içinde hiç yumru (nodül ) olmadan olan genel büyümesine diffüz guatr, yumru (nodül) gelişerek olan büyümesine de nodüler guatr denir.
Tiroid Nedir?
Tiroid boynumuzda soluk borusunun hemen yanında bulunan iki ana parçadan ve bu iki ana parçayı birleştiren bir bağlantı parçasından oluşan yaklaşık 20 gr. ağırlığındaki bir salgı bezidir. Vücuttaki en önemli işlevi tiroid hormonu denilen ve vücudumuzun metabolik faaliyetlerinin sorunsuz yapılmasında son derece önemli olan maddeleri salgılamaktır. Bu nedenle işlevini normal seviyelerde sürdürebilmesi çok önemlidir. Bu sayede vücudun enerji düzeyi kontrol altına alınır. Vücudun herhangi bir yerinde yapılan işin hızı düzenlenir. Tiroid bezinin işlevinde sorun yoksa vücudun sindirim sisteminin, kas ve sinir sisteminin en iyi şekilde çalışması ve alınan kalorinin uygun şekilde yakılması sağlanır.
Başka bir deyişle tiroid bezi fonksiyonlarında bozukluk olması durumunda bu hormonların kan düzeylerinde artma veya azalma olur. T3 ve T4 hormonlarının artmasına bağlı metabolizmanın hızlanmasına tirotoksikoz veya hipertiroidi (zehirli guatr ) denir. T3 – T4 hormonlarının azalmasına bağlı ise metabolizma çok yavaşlar ve buna da hipotiroidizm (az çalışan tiroid) denir. Tiroid bezinin bu hormonları salgılamasında beyindeki hipotalamus ve hipofiz adını verdiğimiz bölgelerle uyum içinde çalışması gerekir. Tiroid hormonları ile bu iki bölgeden salınan hormonlar (TRH ve TSH) arasında ince bir denge vardır ve bu uyum yeterli miktarda hormon salınımını sağlar. Tabii ki hormon yapımı için son derece gerekli olan iyot gereksinimini de söylemek gerekir. Eğer diyetle yetersiz iyot alırsak hormon yapımı yetersiz kalır ve hipotiroidi gelişir. Fazla iyot alınması da tiroid işlevini olumsuz etkileyebilir. Nodüllü guatr’ın önemi nedir? Tiroitte gelişen nodül veya nodüller gözle görülebilir veya elle hissedilebilir. Bazen de tesadüfen tetkikler esnasında ortaya çıkar. Dolayısıyla eğer nodül tiroidin çalışmasında bozukluğa neden olmazsa bulgu vermeyebilir. Eğer nodül bağımsız çalışırsa hipertiroidiye (zehirli guatra) neden olabilir. Bu durumda sinirlilik, çarpıntı, ellerde titreme ve terleme gibi şikayetler olabilir.
Nodüller kötü huylu olabilir mi?
Tiroid nodüllerinin çok büyük bir kısmı iyi huyludur. Ancak % 5 – 10 ihtimalle özellikle soğuk nodüller kötü huy kazanabilir. Nodüllerin üzerinde hassasiyetle durmamızın sebebi de budur.
Nodüllerin kötü huylu olduğunu nasıl anlayabiliriz? Eğer nodül çok sertse, yutkunmakla hareket etmiyorsa, nodül ortaya çıktıktan sonra ses kısıklığı ve yutma güçlüğü ortaya çıkmışsa şüphenilmeli ve ileri tetkik yapılmalıdır. Tiroidin Çalışma Bozuklukları Hipotiroidizm ( tiroidin az çalışması ) tiroid bezinin yeteri kadar tiroid hormonu üretememesi durumunda oluşan tablodur. Bu durumda organlar daha az enerjiye sahiptir ve daha az çalışıyordur.
En önemli yakınmaları;
- İş yapmada isteksizlik,
- Yorgunluk,
- Soğuğa karşı dirençsizlik,
- Kabızlık,
- İştahsızlığa karşın kilo alma,
- Tırnaklarda incelme , kırılma,
- Ciltte kuruma,
- Elde, yüzde şişme,
- Vücut kıllarında azalma,
- Ter salgısında azalma,
- Unutkanlık,
- Dilde büyüme,
- Koma,
Tiroidin az çalışmasına neden olan durumlar nelerdir?
- Özellikle yaşlı hastalarda tiroide karşı vücudun aşırı savunma hücresi üretmesi ve tiroidi harap etiği durumlarda ortaya çıkan hipotiroidizm, (hashimato hastalığı )
- Tiroidin iltihabı hastalıklarının son evresi,
- İyot eksikliği,
- Bebeklerde nadiren tiroid dokusu gelişmemiş olabilir,
- Tiroid ameliyatlarından sonra geride yetersiz tiroid dokusu kalması,
- Herhangi bir nedenle radyoaktif iyot tedavisi almış olmak,
- Tiroidin çalışmasını bozacak yiyeceklerin aşırı tüketilmesi,
Hipertiroidizm (Tiroidin fazla çalışması)
Tiroidin fazla çalışması ( hipertiroidi veya zehirli guatr ) çeşitli nedenlerle tiroidin aşırı T3 – T4 hormonu salgılaması durumunda görülmektedir.
En önemli yakınmaları ;
- Ellerde titreme,
- Sinirlilik,
- Huzursuzluk,
- Sıcağa dayananıksızlık,
- Terleme,
- Çarpıntı,
- Artmış barsak hareketleri, ishal,
- Diyet yapmaksızın kilo kaybı,
- Saç dökülmesi gibi bulguları vardır.
Tiroidin fazla çalışmasına neden olan durumlar nelerdir?
- Vücudun bağışıklık sistemindeki sapma nedeni oluşan aşırı uyarı. (graves hastalığı veya basedow graves hastalığı )
- Bu durumda yukarıda sayılan bulgulara ek olarak göz kürlerinde büyüme ve öne doğru fırlama olur ve erken teşhis ve tedavi edilmezse körlük dahi gelişebilir.
- Tiroiddeki nodüllerin bağımsız çalışarak aşırı T3- T4 salgılaması. (TOKSİT nodüler guatr)
- Çok nadir olarak beyindeki hipofiz bezinden aşırı TSH salgılanmasına bağlı tiroid bezinden aşırı T3-T4 salınmasıdır.
Tiroid Hastalıklarının teşhisi nasıl yapılır ?
Hastanın doktoruna vereceği öykü tanıda ilk adımdır. Hekiminize tüm ayrıntıları ile yakınmalarınızı anlatmalısınız. İkinci önemli adım hekimin muayenesidir. Böylece tiroidin büyüyüp büyümediği, varsa büyümenin şekli , kanseri çağırıp çağırmadığı belirlenmeye çalışılır. Üçüncü aşama tiroidin fonksiyonlarının irdelenmesidir. Bu amaçla kan testleri yapılır. T3- T4 ve TSH değerleri yol göstericidir. Bu tetkiklerin normal olası tiroidin çalışmasının normal olduğunu gösterir. Guatr ve tiroid kanseri olup olmadığı hakkında bilgi vermez.
Görüntüleme Teknikleri:
Bu amaçla özellikle ultrason kullanılabilmektedir. Ultrason ile ele gelmeyen nodüller dahi rahatlıkla tesbit edilir ve nodülün kistik mi solid mi olduğu , kanlanmasının artıp artmadığı, boyutu gibi kriterler değerlendirilir. Ayrıca çok düşük doz tiroit tarafından tutulan radyoaktif iyot verildikten sonra özel bir kamera ile yapılan görüntülemeye tiroit sintigrafisi denir ve bu tetkikle nodülün soğuk mu , sıcak mı olduğu incelenir.
Tedavi Seçenekleri:
Kanser olmadığı anlaşılan ve estetik bir sorun oluşturmayan küçük boyutlu nodüller herhangi bir tedavi uygulanmaksızın periyodik olarak izlenebilirler. Kanser olmayan, estetik bir sorun oluşturacak kadar büyük olan, giderek büyümeye başlayan, ultrason görünümünde karakter değişikliği gözlemlenen iyi huylu nodüller cerrahi yöntemle çıkarılarak tedavi edilebilirler. Fazla hormon üretiminden sorumlu toksik modüllere ise cerrahi veya radyoaktif iyot tedavisi uygulanabilir. Hızlı ve kesin sonuç sağladığından uygun hastalarda cerrahi tedavi tercih edilir.
Kanser belirtisinde vakit kaybetmeden tiroid organının tümü çıkarılacak şekilde bir cerrahi tedavi planlanmalıdır. Ameliyattan sonra bu hastaların çoğuna radyoaktif iyot tedavisi uygulanır. Tiroid kanserlerinin % 80 inde, uygun tedaviye çok iyi cevap alınır ve hayatı tehdit eden bir durum oluşmaz. Kanserin geri kalan kısmında ailevi olma eğiliminde ve daha saldırgan tipler sözkonusu olup, bu hastaların redavisi multidisipliner yaklaşımla ilgili uzmanlarca planlanmalıdır.
Tiroid ameliyatları deneyimli cerrahlar tarafından yapıldığı takdirde yaklaşık 200 hastada bir görülen komplikasyon oranı ile gerçekleştirilebilen ve normal yaşama birkaç gün içinde dönebilen son derece güvenli bir tedavi yöntemidir. Uygulanan operasyonun tipine bağlı olarak ameliyat sonrası dönemde geçici veya sürekli olarak tiroid hormanlarının yerine koruyucu tedavi eklenebilir.
Son Güncelleme Tarihi Aralık 29, 2023 Editör admin